میلیاردرها در جستجوی فضا

لوموند، سرمقاله پنج شنبه ۲۴ دسامبر ۲۰۱۵، ترجمه‌ی سعیده بوغیری، برگرفته از انسان شناسی و فرهنگ

این صحنه در کنگره ای مربوط به سال ۲۰۰۶ اتفاق افتاد که کارشناسان فضایی جهان در آن گرد هم آمده بودند: «سلام به تمامی حضار. اسم من الون ماسک است. پایه گذار اسپیس ایکس {SpaceX} هستم. تا پنج سال دیگر شما خواهید مرد!» این یک جوان ۳۵ ساله با تی شرت و شلوار لی است که در کمال تعجب همگان، با این عبارات کوتاه، رشته سخن را به دست می گیرد. هیچ کس در سالن، حرفهای این جوان شوخ طبع که همه چیز را به مبارزه می طلبد، جدی نمی گیرد. انسان که به همین سادگی، سازنده موشک نمی شود. این کار به صرف زمان، هزینه سنگین و دسترسی به فناوری های پیچیده نیاز دارد. تصور عموم بر آن است که اگر خطری هم وجود داشته باشد، از جانب آسیا خواهد بود. ژاپن، هند و چین سرمایه گذاری انبوهی برای دسترسی مستقل به فضا انجام می دهند.

نه سال بعد، این جوان آشوبگر فضا به یکی از فعالان اصلی در این زمینه تبدیل می شود، فعالی که همچنان به ایجاد آشوب ادامه می دهد- همان طور که زمینه مربوط به اتومبیل را با خودروهای برقی تسلا زیروزبر می کند. او در همین سال ۲۰۱۳، با شکستن قیمت پرتاب و در مدارگذاری ماهواره ها تا حدود ۳۰%،  وارد انحصار دوقطبی ای شد که شرکت اروپایی آریان اسپس {Arianespace} و پرتابگر روسی پروتون، آن را تشکیل می دادند. این رقابت که محرک نوعی دگرگونی پارادایم بود، به اسپیس ایکس اجازه داد پس از آریان اسپس، جایگاه دوم را به خود اختصاص دهد. اروپایی ها مجبور شدند به منظور ساخت موشکی ارزان تر و رقابتی تر، به سازماندهی دوباره خود بپردازند: آریان۶ که در سال ۲۰۲۰ عملیاتی می شود.

الون ماسک، پایه‌گذار SpaceX

الون ماسک که این نخستین موفقیت، هنوز خرسندی او را به خود معطوف نکرده بود، تصمیم گرفت با حمله به خودِ استنباط از پرتابگر، بر این شکاف در حیطه فناوری بیفزاید. او دوشنبه ۲۱ دسامبر، شاهکار خود را به ثمر رساند: بازگرداندن نخستین طبقه موشک خود، فالکن ۹ به زمین، پس از قراردادن ۱۱ ماهواره مخابراتی در فضا. این موشک به صورت عمود و به آرامی بر روی پایه پرتاب خود در دماغه کاناورال {فلوریدا} فرود آمد. ابداع و رواج پرتابگرهای قابل استفاده مجدد، از لحاظ نظری گشاینده چشم اندازهای اقتصادی چشمگیری است. اما اثبات آن به آینده معطوف می شود، چرا که بسیاری در این قضیه تردید دارند و یاداور می شوند شاتل های آمریکایی نیز تا اندازه ای قابل بازیابی، اما بسیار هزینه بر بود.

الون ماسک اولین کسی نیست که به چنین شاهکاری دست یافته است. یک ماه پیش، جف بزوس، میلیاردر جوان آمریکایی دیگر، مدیر آمازون و بنیانگذار بلواوریجین توانست موشک خود، نیو شپرد را پس از یک پرواز زیرمداریِ بدون سرنشین، با موفقیت به زمین بنشاند. با اینهمه، موشک او کوچکتر، سبک تر و ضعیف تر بوده و برای ماموریت هایی به دوردستیِ فالکن ۹ طراحی نشده است.

این دو اقدام جسورانه نشاندهنده جهش ژرف دنیای فضایی و ماهواره های موشکی است. {از این رو می توان گفت} باشگاه بسیار شاهانه ای که بیش از نیم قرن پیش توسط چند کشور بزرگِ دارنده دسترسی به فضا تشکیل شد، کامل شده است. امروز دیگر این حرفه ای های حیطه فضا نیستند که آهنگ کار را تعیین می کنند، بلکه استارت های سیلیکون والی یا غول های وب، که بازار جدیدی در آن می بینند، این کار را انجام می دهد. این امر از گردشگری فضایی گرفته تا شکل گیری صور فلکی ماهواره ای برای انتشار اینترنت در تمام کره زمین پیش می رود.

برخی از این کنشگران مانند فیس بوک یا گوگل، لوازم خاص چشمگیری در اختیار دارند. برخی دیگر مانند اسپیس ایکس از همان آغاز مورد حمایت ناسا و پنتاگون قرار داشته و با آنان قراردادهایی امضا می کنند. فوران این کنشگران جدید، جوشش زیادی در مجموعه صنایع هوا- فضا ایجاد می کند. اروپایی ها که تحت تاثیر این رقابت غریب قرار گرفته اند، به این موضوع پی برده اند و حول آریان گرد هم آمده اند تا موقعیت آن را به عنوان یک طلایه دار جهانی تقویت کنند. اما برای این کار همچنان به چه میزان زمان لازم است؟