رصد از طریق عکس (رصد تصویری)

چشم غیر مسلح قادر به تشخیص ریزش شهابهای تقریبا از قدر ۷، تحت شرایط عالی و در مجاورت مرکز افق دید خواهد بود.

تکنیکهای پیشرفته‌ی ویدیویی امکان شناسایی شهاب‌هایی تا قدر  ۸ و سیستم های ردیابی تلسکوپی امکان ثبت شهاب هایی ضعیف از  قدر یازدهم  را به ما خواهند داد.

وسایل عکاسی به سختی قادر به رقابت با چنین ابزاری هستند. اما کاری که برای مجهز کردن یک دوربین عکاسی برای آماده کردن آن برای رصد باید انجام گیرد بسیار کمتر از سیستمهای پیشرفته است. به همین دلیل رصد تصویری شهاب ها از طریق عکاسی، یکی از کارهای عمومی است که یک منجم آماتور میتواند انجام دهد.

عکسها فقط زیبا نیستند! بلکه آنها حاوی اطلاعاتی هستند که میتوانند برای بررسی های بیشتر مورد استفاده قرار بگیرند. همچنین حساسیت فیلمها، محدودیتی را برای شهاب های تقریبا نورانی قائل میشوند. مزیت بزرگ عکاسی از شهاب ها، دقت و صحت آنها در موقعیت ها است.

نکات ذیل امکان مشخص کردنِ شهاب های سرگردان در حال حرکت را از شهاب های متعلق به یک بارش شهابی با دقت بالا فراهم میکند:

۱- ارتفاع در محیط. ارتفاع بین ۱۵ تا ۱۴۰ کیلومتر کم یا زیاد میشود.

۲- امتداد حرکت شهاب ها ( مرکز بارش ) که مستقیما مربوط به اینست که چه نوع شهاب سنگی وارد جو زمین میشود. (همچنین مرتبط با کدام صور فلکی است)

۳- سرعت. سرعت بین ۱۱ تا ۷۲ کیلومتر بر ثانیه تغییر میکند.

۴- شکست سرعت ( کاهش سرعت بر اثر برخورد با جو زمین). شکست سرعت از مواردی که به سختی قابل اندازه گیری باشند ( مانند شهاب باران) تا شهاب هایی با نصف سرعت اولیه آن ها (شهاب سنگ های بسیار کند که از سیارک ها به وجود آمده اند. ) تغییر میکند.

۵- جرم. جرم شهاب ها بین ۰/۰۱ گرم تا هزاران کیلوگرم متغیر خواهد بود.

۶- واشتاب( کند شدن شتاب شهاب ها). این پدیده اطلاعاتی راجع به ساختار شهاب های در حال حرکت میدهد.

از نمونه های آماری از ارتفاع شهاب ها، گروههای مختلفی با منشاهای مختلفی استنتاج شده اند.

مرکز بارش و سرعت یک شهابسنگ در حال حرکت، مدار خورشید مرکزش را به دست میدهد. که امکان مربوط کردن سرعت شهاب و دنباله داری که منشا آن است را فراهم میکند.

نمونه های بارز دنباله دار سویفت – تاتل برای بارش برساوشی و دنباله دار تمپل – تاتل برای بارش اسدی هستند.

دوربین و لنز مناسب برای عکاسی از شهاب های کم نور

بدنه‌ی دوربین نقش مهمی در پروسه‌ی کار ندارد چون فقط نگه‌دارنده‌ ی فیلم خواهد بود. البته دوربین باید امکان زمان نوردهی مناسب را به ما بدهد و همچنین هرچه کار کردن با آن (به خصوص در تاریکی) راحت تر باشد برای مقصود های نجومی مناسب تر خواهد بود. به ویژه این که مشکلات بسیاری در دوربینهایی که با باطری کار میکنند وجود دارند.

اگر مقدور نباشد که کنترلهای اتوماتیک را خاموش کنیم، ممکن است امکان اینکه بتوانیم نوردهی طولانی داشته باشیم وجود نداشته باشد. همچنین ممکن است باطری ها به سرعت خالی شوند.

به علاوه، شبهای یک زمستان سرد، باعث کاهش کارایی باطری ها خواهد شد. زمان نوردهی طولانی، تنها زمانی میسر خواهد بود که شاتر دوربین عکاسی “B” و یا “T” باشد. ( “B” بدین معنی است که شاتر دوربین شما تا زمانی که دکمه ی دوربین را نگه میدارید، باز بماند و “T” هنگامی است که دکمه، شاتر را باز میکند و شاتر تا هنگامی که دوباره دکمه را فشار بدهید، باز میماند.).

اگر از شاتر B استفاده میکنید، به یک دکلانشور که قابلیت قفل شدن را داشته باشد احتیاج خواهید داشت. در حالی که شاتر T نوردهی خوبی را بدون نیاز به چنین ابزاری ممکن میکند. بعضی اوقات دکلانشور شما باعث بروز برخی مشکلات نیز می شود. مثلا بعضی از انواع آنها به رطوبت و سرما حساسند و به شدت آسیب میبینند و باید حتما قبل از هر استفاده بررسی شوند.

لنزها از موارد ضروری و تاثیرگذار در نتایج هستند. آنها باید امکان یک وضوح تصویر خوب را فراهم کنند و به طرز کارایی سریع باشند. نتایج خوبی با استفاده از لنزهای نرمال دوربینهای کوچک (f/1.8 & f=50 mm) بدست می آید. اگر زمان نوردهیِ کوتاه، نتیجه بخش باشد دیگر نیازی به لنزهای سریعتر نخواهد بود.

فاصله‌ی کانونی بلندتر، اکثرا باعث کوتاه شدن رد شهابها میشود. مگر اینکه دوربین،نقطه نزدیکی به مرکز بارش را نشانه گرفته باشد. و فاصله‌ی کانونی کمتر منتج به عکسهای نا امید کننده میشود، نه شهابهای بیشتر!

مسلما اگر شما نوع دیگری از لنزها را در اختیار دارید میتوانید بدون دردسر از آنها استفاده کنید! درون یک فاصله‌ی کانونی مطمئن ( ۱۵میلی‌متر الی ۸۰ میلی‌متر) ممکن است کارایی لنزهای مختلف که از مقادیر ساده شده‌ی E استفاده میکنند ( تعیین شده تحت: E=d2/f که d دریچه‌ی خطی و f فاصله‌ی کانونی (هردو در مقیاس میلی‌متر) ) را بتوان با هم مقایسه کرد. اگر شما ترجیح میدهید از دریچه‌ی شماره‌ی r استفاده کنید ممکن است آنرا اینگونه تعریف کنند: E=f/r2

هنگامی که میخواهید لنزهای دوربینتان را گرم کنید و گرم نگه دارید یکسری کارهای ساختاری باید انجام دهید. اگر در منطقه ای عکاسی می کنید که باد می وزد و یا هوا خشک است هنگامی که در طول شب هوا سردتر میشود، شبنم بر روی لنزها اثر می‌گذارد.

میتوانید لنزها و یا هوای مقابل لنزها را با استفاده از یک یا چند رئوستای برقی که به باطری ماشین تان متصل کرده اید (فرض می کنیم که شما از شهر تا یک رصدگاه مناسب رانندگی کرده‌اید) گرم کنید. یک کار دیگر که به واقع نتیجه ی خیلی خوبی هم ندارد(!) استفاده از یک لوله‌‌ی ۲ اینچی پلاستیکی است که کاملا با دور لنز متناسب باشد.

انتخاب یک فیلم مناسب برای عکاسی از شهاب ها

بخش مهم دیگر فیلم است:

امروزه فیلمهای با حساسیت بالا ( ISO 3200/36 ) با دانه بندی معقول { مانند آن هایی که اصطلاحا دانه بندی T  نامیده می شوند. (  و یا فیلم های سری T ) و با بالا رفتن زمان نوردهی حساسیت شان تغییری نمی کند } در دسترس هستند. اما در اصل این بالا بودن حساسیت فیلم نیست که منجر به موفقیت در عکاسی از شهاب‌سنگها می شود. هر امولوسیون عکاسی با نوع دیگر آن، در نوع رفتارش، مخصوصا در طول نوردهی های طولانی، تفاوت میکند ، به عبارت بهتر  وقتی که زمان نوردهی از یک دقیقه یا اندکی تجاوز میکند.

به علاوه مارکهای تجاری فیلم‌ها در هر کشوری متفاوت است و همچنین به سرعت در حال عوض شدن هستند. پس بنابراین لیست کردن تمامی مارکهای تجاری فیلمهای موجود، کار عبثی است.

دو فیلمIlford’s HP-5  و Fuji’s Neopan 1600 (که هر دو تحت ISO 3200/36 گنجانده میشوند) مثالهای خوبی هستند. به هر حال این بستگی به خود عکاس دارد که چه نوع فیلمی را خریداری کند. انتخاب سریعترین فیلم که بیشترین دانه بندی ممکن را دارا باشد و در بودجه‌ی شما نیز بگنجد.

اگر زیاد عکاسی می کنید، خرید فیلمهایی که ۳۰متر طول دارند و پیچاندن آن به دور کاست فیلم، مقرون به صرفه خواهد بود.( این که در بازار ایران موجود هست یا نه را نمی دانم ! )

زمان نوردهی برای بهترین نتیجه باید در حدود ۱۰ تا ۱۵ دقیقه باشد. اما برای موارد خیلی تاریک زمان نوردهی تا ۳۰ دقیقه هم میتواند نتایج خوبی را بدست بدهد. همچنین باید یک سری آزمایشات انجام دهید تا بهترین نتیجه را از محل مورد بررسی بدست آورید.

کیفیت تصاویر همچنین به موقعیتهای طبیعی هم بستگی دارد. مانند گرد و غبار و یا نور ماه.

از زمان نوردهی زیاد که منجر به روشن شدن پس‌زمینه میشود باید پرهیز کرد. در اینجا نیز نمیتوان توصیه ها و دستورات ثابتی ارائه داد.

اگر در زمان نوردهی شهابی ظاهر شد، توصیه می شود نوردهی را سریعا متوقف کنید تا از اختلالات احتمالی بعدی جلوگیری شود که ممکن است اثرات بدی بر عکس بگذارد. (همیشه اتفاقات مختلفی ممکن است رخ بدهد!)

ظاهر کردن فیلم‌ها

ظاهر کردن عکسهایی که گرفته اید آسان تر از ان چیزی است که ممکن است تصور کنید. برای این کار به اتاق تاریک کاملا مجهز احتیاجی نیست. یک محفظه ظاهر ساز کوچک نیز این کار را انجام خواهد داد.

به علاوه، شما میتوانید نتایج را دست‌کاری کنید (نگاتیو ها را پوش بدهید و … ). در حالی که عکاس‌خانه های حرفه ای به شما اعلام میکنند که ” چیزی روی نگاتیوها نیست!!

دستورالعملهای فیلمها، اطلاعات کاربردی ای برای روشهای مختلف ظاهر سازی بدست میدهند. در هر حال، بهترین کار انتخاب ظاهرسازی است که از همان حساسیت فیلم استفاده کند.

یک ظاهرساز با دانه بندی بالا، نه تنها تاثیر خوبی بر اندازه‌ی دانه بندی فیلم شما دارد بلکه یک تصویر با کنتراست پایین را ایجاد می کند که امکان تبدیل گستره‌ی وسیعی از درخشندگی به میزان های مختلفی از  تاریکی را فراهم میکند.

در آخر شدیدا توصیه میشود که فیلم های خود را بطورواضح علامت گذاری (حتی در طول نوردهی) و در یک دفتر ثبت و نگه داری کنید. در غیر اینصورت شناسایی رد شهابها و تعیین نوردهی ممکن است ناامید کننده (غیرممکن) باشد.

داده های ضروری که باید در مورد آنها تذکر داد، شروع و پایان نوردهی است. زمان شهابهای درخشان (اگر دیده شوند) و ناحیه‌ی مورد بررسی برای تشخیص و یا جستجو برای رد های ضعیفتر (کم نورتر) که ممکن است در طول بررسی های اولیه‌ی فیلم نادیده گرفته شده باشند.

اگر فعالیت های عکاسی منظم و دائمی انجام میدهید، داشتن یک سری عددهای مرجع و یا الگویی برای هر نوع فیلم و یا نگاتیوهای شهاب ها را سودمند خواهید یافت.

اگر نمی خواهید تمام و کمال فیلم را ذخیره کنید، توصیه میشود نگاتیوهای شهابها و عکسهای مشابه هم را در یک آرشیو نگه دارید. اینکار ممکن است برای بررسی های احتمالی آتی مورد استفاده قرار گیرد.

جستجوی شهاب سنگ ها از طریق عکس

اگر میخواهید از روی عکس ها بتوانید شهاب سنگ های سقوط کرده را بیابید؛ به یک لنز واید و یا بهتر از آن یک لنز “چشم ماهی –  Fish eye ” نیاز دارید.

بسته به موقعیت‌ها (ماه، گرد و غبار، نور شهر و … ) از فیلم ها با حساسیت متوسط ( ISO 200/24 ) و نوردهی ۱ تا ۶ ساعته استفاده میکنیم.

برای یافتن شهاب سنگ ها، باید تا آنجا که میتوانید رصد انجام دهید. حتی هنگامی که آسمان نیمه ابری باشد. چون شهاب سنگ هایی که بر روی زمین سقوط می کنند، رویدادهای نادری هستند.

مسلما چنین جستجویی هنگامی که در نوعی شبکه ساماندهی شود، با همکاری تعدادی از رصدگاه ها که در فواصل کیلومتری مختلفی مستقر شده اند، بسیار سودمند تر خواهد بود. چون این کار امکان اندازه گیری خط سیر سقوط  شهاب سنگ ها و تعیین نسبی مکان سقوط آنها را فراهم میکند.