معرفی کتاب مبانی اخترشناسی (مایکل سیدز)

بسیاری  مایکل سیدز را با کتابهای آموزشی‌ مبانی نجوم می‌شناسند. مایکل سیدز استاد بازنشسته‌ی کالج فرانکلین اند مارشال، و متخصص فوتومتری و فوتومتری روبوتیک است. او سال‌ها در این کالج مشغول تدریس بوده و بعد از این همه سال، باید هم انتظار این را داشت که معلمی باتجربه با قلمی بسیار آموزنده مطالب پایه را با هدف و برنامه‌ی آموزشی به تمام علاقه‌مندان، دانش‌آموزان و دانش‌جویان فیزیک و نجوم ارائه کند.

او تاکنون ۵ کتاب چاپ کرده و نحوه‌ی تدریس‌اش باعث جایگاه ثابت او و توجه دانشگاه به اخترفیزیک و نجوم شده است. به‌طوری که حتی دانشجویان لیسانس‌دو رصدخانه‌ی مجزا برای کارهای تحقیقاتی در سطح خود دارند! جای تعجب نیست البته! مبانی اخترشناسی کتابی‌است که اینجا نیمی از آن تحت عنوان اساس ستاره‌شناسی ترجمه شده و کیفیت نامناسبی دارد. ترجمه کمی از کتاب ارزشمند زیلیک که به فاجعه‌ی ترجمه دچار شد، بهتر بوده ولی کیفیت پایین ترجمه و اصطلاحات و ظاهر کتاب باعث می‌شود به شخصه منتقد سرسخت این اثر ارزشمند آموزشی در زبان فارسی باشم.

کتاب مبانی اخترشناسی کتابی است با ساختار زیبا و کیفیت بالای محتوایی و ظاهری. مطالب بسیار دقیق چیده شده و نوع بیان نویسنده فوق‌العاده استادانه است. کتابهای مشابهی در ایران شناخته شده است (مانند کتاب کافمن). من همچنان این کتاب را به خوانندگان و علاقه مندان معرفی می‌کنم. نجوم دینامیکی و کافمن نمونه های کپی این کتاب هستند ولی هیچکدام متن دلخواه یک مدرس و خودآموز را ندارند. این کتاب همراه با تمرین های محاسباتی و نرم‌افزاری و یک نرم افزار نسخه‌ی دانش‌آموزی یا ساده‌ی اسکای است. پرسش‌هایی دارد که باید خواننده بتواند در متن به آن‌ها پاسخ دهد. پنجره‌هایی را به عنوان داده های تکمیلی در هر فصل گنجانده که مکمل بسیار هدفمند و مناسبی هستند. نمی‌توانم بگویم کدام بخش کتاب بهتر چیده شده زیرا هر بخش ویژگی و جذابیت خاص خود را دارد. بخش سیاره شناسی در منظموه‌ی شمسی و حیات به همان اندازه جالب است که بخش ستارگان یا عالم.

کتاب جدای از نرم افزار همراه با کارت عضویت کتابخانه ی الکترونیک ۳ ماهه است!؟‌ این کتاب از جایی که خود‌آموز به حساب می‌آید برای علاقه‌مندان به نجوم در ایران بسیار می‌تواند مطلوب و مؤثر باشد. اصل کتاب که در ایران حدود ۲۰ تا ۲۷ هزار تومان توسط دلال‌های کتاب که محترمانه آن را نمایندگی (غیر مجاز) می‌نامیم، به فروش می‌رسد. البته هر از گاهی این کتاب را ممکن است بتوان در نمایشگاه‌های کتابهای لاتین دید.

من فهرست آن را اینجا آوردم و فقط یک نکته را اشاره کنم هر ۵ کتاب سیدز هر سال تقریباً  به روز می‌شوند. این ویژگی بزرگی است که ناشر بزرگ آن این زحمت و هزینه را بنا به استقبال عموم از کتاب‌ها پذیرفته. من ویرایش ۶ را در اختیار دارم. تنها تفاوتی که می‌بینم، عنوان فصل کیهان‌شناسی است که بسیار زیبا نوشته شده بود و از تیتر مشخص است که بنا به اطلاعات و نتایج رصدها در حیطه‌ی تجربی و ارتباط آن با ذرات بنیادی، کمی تغییر کرده. حتماً از این کتاب لذت خواهید برد. کم‌تر کتاب پایه ای است که نظر خواننده را به بازگشت دوباره و مرور کتاب جلب می‌کند. این کتاب یکی از آن نمونه هاست. بسیاری از مدرسین ما در ایران منابع خوبی استفاده نمی‌کنند و یا سراغ قصه پردازی و یا اطلاعات نداشته از فیزیک نظری می‌روند. البته این هم توانایی خاصی می‌خواهد ولی به درد آموزش نجوم نمی‌خورد و نتیجه آن می‌شود که من آن را «فاجعه‌ی آموزش» می‌نامم! در مجال دیگری به این موضوع مهم حتماً خواهم پرداخت.
کتاب طوری طراحی شده که خواننده دائماً می‌خواهد بیش‌تر بداند و بخواند. احساس می‌کند مجهز به داده‌های جدید تجربی و نظری نجوم شده است. فرمول‌های کتاب محدود به چند رابطه‌ی اساسی از جمله حد قدر، سه قانون کیرشهف و امثال اینها می‌شود. یعنی شما با اطلاعات پایه‌ای در فیزیک پایه بدون نیاز به دانش خاصی این کتاب را می‌خوانید. آغاز هر فصل یک جمله از یک رمان یا جمله‌ی معروف آمده است که صرفاً مورد علاقه‌ی نویسنده بوده و البته زیباست و گاهی یک جمله‌ی زیبا خستگی مطالعه ویا انگیزه برای فکر کردن ایجاد می‌کند. اگر ویرایش ۶ به بعد هر نسخه‌ای را یافتید تهیه کنید و در مطالب به روز شده زیاد وسواس به خرج ندهید. چون ممکن است فقط ۰٫۵ درصد کتاب تغییری کرده باشد. با بررسی ویرایش‌های مختلف ویرایش‌های ششم و هفتم و هشتم را از نظر تعداد صفحات بیشتر از ویرایش‌های بعدی دیدم.

Part I: EXPLORING THE SKY.
۱. What Are We? How Do We Know? / 2. The Sky./ 3. Cycles of the Moon. /4. The Origin of Modern Astronomy. / 5. Gravity. / 6. Light and Telescopes.
Part II: THE STARS.
۷. Atoms and Starlight./ 8. The Sun./ 9. The Family of Stars. / 10. The Interstellar Medium./
۱۱. The Formation of Stars. / 12. Stellar Evolution. / 13. The Deaths of Stars. / 14. Neutron Stars and Black Holes.
Part III: THE UNIVERSE.
۱۵. The Milky Way Galaxy. / 16. Galaxies. / 17. Galaxies with Active Nuclei. / 18. Cosmology in the 21st Century.
Part IV: THE SOLAR SYSTEM.
۱۹. The Origin of the Solar System. / 20. Earth: The Standard of Comparative Planetology.
۲۱. The Moon and Mercury: Comparing Airless Worlds. / 22. Comparative Planetology of Venus and Mars. / 23. Comparative Planetology of Jupiter and Saturn. / 24. Uranus, Neptune, and the Dwarf Planets. / 25. Meteorites, Asteroids, and Comets.
Part V: LIFE.
۲۶. Life on Other Worlds.
Afterword.
Appendix A: Units and Astronomical Data.
Appendix B: Observing the Sky.
Glossary.
Answers to Even-Numbered Problems.
Index